پشت پرده‌ی توافق ایران و قطر: چگونه معامله بر سر شکارچیان ربوده‌شده توسط گروه شیعه عراقی، سرنوشت سوری‌های ساکن چهار شهرک را رقم زد؟
ترجمه مقاله «حسن حسن»، پژوهشگر سوری موسسه سیاست‌خاورمیانه «تحریر» و نویسنده کتاب «داعش؛ از درون ارتش وحشت» پیرامون ابعاد قرارداد اخیر میان ایران و قطر بر سر سرنوشت چهار شهرک مضایا، زبدانی، فوعه و کفریا در سوریه:
«۱۶ ماه پیش، مردان مسلح در جنوب عراق ۲۶ شکارچی قطری را ربودند. جمعه پیش غیرنظامیان در ۴ شهرک در شمال و جنوب سوریه و در پهنه‌ای وسیع‌تر، بهای آزادی آن گروگان‌ها را پرداختند.
آن شکارچیان به عنوان بخشی از قرارداد میان قطر و ایران آزاد شدند. فرآیند مذاکرات از طریق دو کانال پیگیری می‌شد؛ یکی میان شبه‌نظامیان عراقی و دوحه؛ دیگری میان افراطیون شیعه و سنی در شمال و جنوب سوریه. جزئیات توافق، بنا بر اطلاعات نویسنده، ماهیت نقش عمیقا مناقشه‌انگیزی را که توسط کشورهای منطقه برای تامین توافق ایفا شده است برجسته می‌کند؛ توافقی که تنها بر آتش بنزین می‌پاشد.
مذاکرات پیرامون ۴ شهرک سوریه (فوعه و کفریا در ادلب و مضایا و زبدانی در جنوب دمشق) بر پایه‌ی توافق آتش‌بسی بنیان گذاشته شد که در سال ۲۰۱۵ میان ایران و شبه‌نظامیان محلی سوری در ۶ شهرک (شامل چهار شهرک بالا) منعقد شد.
در سال ۲۰۱۵ حزب‌الله تهاجمی ۳ ماهه را برای تصرف زبدانی، شهرکی در نزدیکی مرز لبنان آغاز کرد. پس از شکست تهاجم (که بخشی از تلاش برای پاکسازی کل ناحیه قلمون در نزدیکی لبنان بود)، مذاکرات وسیع‌تر در شهرک های جنوبی و شمالی میان حزب‌الله و جیش‌الفتح به رهبری جهادی‌ها شروع شد، تحت حمایت ایران و قطر. بنابر توافق قدیمی، رژیم هلی‌کوپترها و جنگنده‌هایش را در بعضی مناطق که توسط جیش‌الفتح (ائتلافی از بین‌رفته متشکل از گروه‌های جهادی و اسلام‌گرا) کنترل می‌شدند به پرواز درنمی‌آورد و این ممنوعیت شامل پرتاب کمک و مهمات برای جنگجویان روی زمین نیز می‌شد.
توافق قدیمی همچنین ابراز می‌کرد که هیچ‌کدام از طرفین نمی‌توانند پایگاه یا سنگر جدیدی در خط مقدم واسط بسازند، امری که منطقه‌ای حائل را به شکلی موثر میان دو طرف جنگ ایجاد می‌کرد. همچنین تقویت لجستیکی و نفراتی محاصره بیرون آن شهرک ها ممنوع شده بود. در ان زمان منابع وابسته به جبهه النصره، که بعدها به هیئت تحریر الشام تغییر نام یافت، توافق را ستودند و آن را به نفع ائتلاف به رهبری جهادی‌ها ارزیابی کردند.
توافق جدید ممنوعیت بمبارا‌ن‌‌های هوائی و درگیری در آن شهرک‌ها را به عنوان بخشی از توافق آتش‌بس ۹ ماهه نگه می‌دارد و تمدید می‌کند. این قرارداد همچنین اجازه‌ی دسترسی کمک‌های انسانی به این شهرک‌ها را می‌دهد. رژیم باید ۱۵۰۰ زندانی عمدتا زن را آزاد کند. این‌ها بخش‌های مثبت هستند.
قرارداد همچنین بر انجام یک «تغییر در بافت جمعیتی» دلالت دارد. طی آن خواسته شده است تا ۳ هزار جنگجوی شورشی همراه با خانواده‌هایشان زبدانی را با اسلحه‌های سبک به مقصد انتخابی‌شان ترک کنند. تعداد مشابهی سربازان رژیم و ۵ هزار شهروند اجازه داده شده‌اند تا فوعه و کفریا را ترک کنند در همان حال که خانواده‌ها حق داردند تا اگر خواستند در شهرک‌های خودشان بمانند. در شهرک مضایا، تحت کنترل شورشیان، به شهروندانی که علاقه دارند بمانند اطمینان داده شده است که هدف بازداشت های خودسرانه یا تنبیه دسته‌جمعی قرار نخواهند گرفت. پس از فریادهای اعتراضی علیه توافق از سوی اپوزسیون سوریه، هیئت تحریرالشام از آن به عنوان نفعی برای اپوزسیون دفاع کرد و آن را دستاوردی برزگتر از آنچه خواند که اپوزسیون در مذاکرات ژنو و آستانه بدست آورده بود.
مسیر ارتباطی دیگر، مذاکرات میان قطر وگروه شبه‌نظامی شیعه کتائب حزب‌الله در عراق بود که شکارچیان قطری و سعودی را در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۵ در جنوب عراق و در نزدیکی مرز با عربستان ربوده بود.
توافق شامل پرداخت باج نقدی به گروه‌های درگیر در مذاکرات شامل هیئت تحریرالشام، شاخه القاعده در سوریه، احرارالشام گروه سوری فعال در شمال، و کتائب حزب‌الله بود. حامد المطلق، عضو کمیته امنیتی و دفاعی پارلمان عراق به رسانه «عربی۲۱» گفته است که مقامات عراقی مبلغی را که بر صد‌ها میلیون دلار بالغ می شود در فرودگاه بین‌المللی بغداد ضبط کرده‌اند. او گفته است پول احتمالا به عنوان تضمینی برای توافق به کار رفته است.
ماحصل قرارداد چندین مورد مناقشه‌انگیر را در بر می‌گرفت. نشان از قدرتی داشت که ایران در سه کشور لبنان، در سوریه بوسیله حزب‌الله و در عراق بوسیله‌ی شبه‌نظامیان مدیون به خود اعمال می‌کند.
در سوریه معنادار بود که ایران و حزب‌الله درباره مفاد قرارداد تصمیم بگیرند از آنجا که حزب‌الله نقشی کلیدی در جنگ در آن شهرک‌ها داشت بخصوص آن‌هایی که نزدیک مرز لبنان قرار داشتند. در عراق با این‌حال شکی وجود ندارد که توافق، دولت را در بغداد بدنام کرده است. یک گروه شبه‌نظامی وابسته به ایران شکارچیان را ربوده، شکارچیانی که مجوز دولت را داشته‌اند، و بغداد هیچ‌کاری نتوانسته است بکند اما ایران توانسته است. بنابر اظهارات یک مقام رسمی عراق که درباره توافق خارج‌از مرز سخن می‌گفت، حیدر العبادی نخست‌وزیر عراق از پول باج هنگفتی که به کتائب حزب‌الله عراق داده شده عصبانی شده است. هوشیار زیباری، وزیرخارجه سابق عراق، همینطور در توئیتر نوشت:«آزادسازی شکارچیان قطری در عراق بعد از ۱۶ ماه اسارت در دستان گروه شیعه‌ی طرفدار حزب‌الله و ایران مضحکه کردن حاکمیت ملی عراق است.»
در سوریه، پول وقتی آمده است که حمایت مالی از شورشیان میانه‌رو از طریق مراکز تحت سرپرستی ایالات متحده تعلیق شده است. ترکیه حتی چندین سازمان امدادرسانی را از فعالیت در درون سوریه منع کرده است؛ نظیر سازمان [بین‌المللی]«Mercy Corps» که کمکی حیاتی و ضروری را ماهانه به ۳۵۰ تا ۵۰۰ هزار شهروند می‌رساند.
توافق، افراطیون را در هر دو سوی سنی و شیعی تقویت می‌کند، آتش نزاع‌ها را افروخته‌تر می‌سازد و دستان ایران را در منطقه قوی‌تر می‌کند. این رخداد، در حقیقت وضعیت مسیر پی‌گرفته‌شده‌ی کنونی در سه کشور بزرگ عربی را خلاصه می‌کند؛ جائی که ایران و شبه‌نظامیان افراطی بیش‌از‌پیش تصمیمات مهم را اتخاذ می‌کنند. این تنها مضحکه کردن حاکمیت ملی عراق نیست. این مضحکه کردن کمپین به رهبری آمریکا برای جنگ با افراطی‌گری در منطقه است.»
منبع: https://goo.gl/SdVMyZ
عکس: امیر قطر، شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، (سمت راست تصویر) در مراسم استقبال از ۲۶ گروگان قطری، فرودگاه بین‌المللی دوحه، ۲۱ آوریل ۲۰۱۷
گزارش جنگ در سوریه و عراق 